Bragfræði Heilræðavísna Hallgríms Péturssonar

Hallgrímur Pétursson er eitt ofmetnasta skáld íslenskrar bókmenntasögu. Hann má eiga það að hafa ort snjallar tækifærisvísur, og þá helst um tóbak og brennivín, en hér verður ekki farið út í þá sálma. Hallgríms er helst minnst fyrir Heilræðavísur og fyrir Passíusálma. Hér verður fjallað um fyrrnefnda verkið. Látum liggja milli hluta að boðskapur hans sé jafnan stranglútherskur – hann á þær málsbætur að vera barn síns tíma og fulltrúi sinnar stéttar og kirkju.

Passíusálmarnir, gyðingahatur, þingmenn og RÚV

Hér á Vantrú höfum við oft bent á gyðingahatrið í Passíusálmunum. Við höfum einnig hvatt til þess að flutningi þeirra á RÚV yrði hætt. Það sæmir ekki siðmenntaðri þjóð að útvarpa gyðingahatri. Sérstaklega í ljósi þeirrar löngu sögu ofsókna sem gyðingar hafa þurft að sæta í Evrópu af hendi kristinna manna. Ekki skánar það þegar þingmenn lesa upp Passíusálma á hverju ári. Hvaða skilaboð eru þau að senda?

Þingmenn lesa Passíusálma

Hallgrímur Pétursson

Nokkuð hefur verið rætt um lestur þingmanna á Passíusálmunum. Sitt sýnist hverjum. Þetta er fyrst og fremst einkenni á stærra vandamáli sem er sambúð ríkis og kirkju. Í mínum huga er það prinsippatriði að trú og stjórnmál séu aðskilin. Það er engan vegin eðlilegt að sem þingmenn taki þessir kjörnu fulltrúar þátt í trúarathöfnum.

Nú má ekki misskilja mig. Mér er sama um trúarskoðanir þingmanna en viðhorf þeirra til aðskilnaðar ríkis og kirkju og mannréttinda skiptir mig miklu. Ég vil frekar sanntrúaðan hvítasunnumann sem blandar ekki saman stjórnmálum og trú á þing heldur en trúleysingja sem liggur flatur fyrir kirkjunni í vinsældarleit. Á sama hátt er ég alveg sáttur við að þeir sem fóru reglulega í kirkju áður en þeir fóru í stjórnmál haldi því áfram en ekki að menn byrji að ástunda slíkt af því að þeir telja slíkt hluta af stjórnmálastarfi sínu.

Guðsóttinn

Eitt af öflugustu tækjum einræðisherra í gegnum aldirnar er óttinn. En sami ótti hefur verið eitt mesta mótunarafl kristninnar. Þær kynslóðir sem hafa hvatt okkur ásamt mörgum þeim sem eru nú við ævikvöld sitt voru haldin heilaþvegnum guðsótta. Allt kennivald kirkjunnar frá fyrri tíma var heilagt og prestar ósnertanlegir menn. Núverandi kynslóðir íslendinga eru ekki haldnar þessum guðsótta nema með örfáum undantekningum. Klerkar landsins, þá sérstaklega þeir sem eru að enda sinn starfsferil eftir tugi ára undirgefni söfnuðs síns, kalla þetta afhelgun samfélagsins.

Enn eru Passíusálmarnir þjóðarskömm

Ég ætla hér aðeins að taka upp baráttumál Frelsara vors hér á Vantrú. Ég hef verið að lesa yfir viðbrögð við greinum hans um Passíusálmana og má til með að benda á eitt lítið atriði: