Formáli
Í apríl mánuði 1983 hóf tímaritið
Spegillinn, samviska þjóðarinnar, göngu sína á nýjan leik eftir nokkurt hlé.
Þremur dögum eftir að annað tbl. kom út, eða þann 30. maí 1983, fyrirskipaði
saksóknari ríkisins, Þórður Björnsson, að hald skyldi lagt á allt upplag
blaðsins, prentgögn öll svo og dreifilista og innheimtuplögg. Var það gert
með almennu lögregluútboði um landið allt. Ástæður þær sem saksóknari gaf
upp voru að í blaðinu væri klám og ærumeiðingar auk þess sem útgáfa þess
væri brot á prentlögum.
Þann 3. júní sama ár gáfu aðstandendur Spegilsins út blaðið Samviska
þjóðarinnar,1 sta tbl.1 sta árg. Það var að stofni til byggt á hinu
lögbannaða efni Spegilsins, og gefið út í þeim tilgangi að gefa fólki kost á
að dæma um lögmæti ásakana saksóknarans um ærumeiðingar og klám, en þá hafði
hann ekki gefið út formlega kæru vegna efnis Spegilsins. Lögreglan gerði
Samvisku þjóðarinnar upptæka að eigin frumkvæði, auk prentgagna, og hafði
eitthvert erindi í því efni.
Það var svo ekki fyrr en mánuði eftir löghaldið, eða þann 28. júní, að
saksóknara þóknaðist að gefa út ákæru á hendur útgefanda Spegilsins.
Hljóðaði hún upp á guðlast og klám og brot á prentlögum, en hvergi getið um
ærumeiðingar. Áður en þessi kæra kom fram var óskað úrskurðar Sakadóms og
síðar Hæstaréttar um réttmæti aðgerða saksóknara þar sem þær þóttu brjóta í
bága við lög um prentfrelsi og tjáningarfrelsi. Þann 14. júlí úrskurðaði
Sakadómur að saksóknari hefði farið rétt að og 25. sama mánaðar staðfesti
Hæstiréttur úrskurð Sakadóms, þó ekki einum rómi.
10. nóvember 1983 var málið tekið til dóms í Sakadómi og dómur upp kveðinn
1. desember sama ár. Þar var útg. Spegilsins dæmdur í fésektir eða
tugthúsvist fyrir guðlast, klám og brot á prentlögum í báðum útgefnum
blöðum, Speglinum og Samvisku þjóðarinnar. Ákærði áfrýjaði málinu þegar tif
Hæstaréttar og, þegar þetta er skrifað, er þess beðið að málið verði tekið
fyrir þar.
Það er flestra mat, að mál þetta hafi verið rekið af meira offorsi af hálfu
ríkisvaldsins en nokkurt annað mál um langa hríð, og að dómur Sakadóms frá
1. des. sl. sé fíflskaparkóróna á það offors allt og beri réttarfari í
landinu háðulegt vitni.
Bók sú, sem hér fer á eftir, er skrifuð í brotum og brotabrotum á þeim tíma
sem málavafstur vegna Spegilsmálsins hefur staðið og í henni er greint frá
hinum breytilegustu vangaveltum hins ákærða þann tíma. Tilgangur hennar er
ma. sá að vekja fólk til umhugsunar um það, hvernig framkvæmd faga og réttar
er háttað í landinu; hvort þegnarnir séu jafnir eða misjafnir fyrir fögunum;
hvort í gildi séu fleiri en ein lög í þessu landi.
Og látin á þrykk út ganga til að láta á það reyna, hvort prentfrelsi,
ritfrelsi og tjáningarfrelsi sé endanlega dautt og ómerkt orðagjálfur til
skrauts í stjórnarskrá lýðveldisins.
I
Reykjavík og víðar 14da sept. `83 til 1 sta
apríl '84.
Heill og sæll ævinlega, frændi minn!
Þú ert nú meiri ærslabelgurinn. Farinn til þess á gamalsaldri að reka mál
fyrir himnafeðga gegn mér, frænda þínum, Speglinum og Samvisku þjóðarinnar
vegna kláms og guðlasts og án þess að hafa nokkra tryggingu fyrir því að
komast í vistina hjá þeim þrátt fyrir þetta vafstur. Því sonurinn, Jesús,
kenndi með fullu samþykki guðs föður síns almáttugs að auðveldara væri fyrir
úlfalda að komast í gegn um nálarauga en fyrir ríkan mann að komast í
Himnaríki með stórum. Og þú sem ert svona fjári vel stæður. Hins vegar ertu
búinn að gera mig fallítt með þessu og auðvelda mér þannig aðgang að
himnaríkinu, og þakka ég kærlega fyrir það.
Nema !
Já, nema þú sért sá klækjarefur að ætla þér að tapa málinu og púnga sjálfur
út með skaðabætur og málskostnað í stað ríkissjóðs, gera mig þannig að
miljónera og vonlausan um himnaríkisvist, en standa sjálfur eftir öreigi og
með aðgöngumiða að endalausri himnaríkissælu.
Það væri alveg eftir þér, annareins grallari og þú hefur sýnt þig vera.
Fjandi fannst mér mikið til þín koma þegar þú gekkst fram á mig á
Laugaveginum á dögunum: Gráspengdur með svartan hatt í ljósbrúnum rykfrakka
frá Guðsteini Eyjólfssyni, í gráum buxum og spegilfægðum skóm. Og þitt
mikilúðlega andlit var svo bjart þrátt fyrir allan þann sæg af flóknum og
margbrotnum hugsunum sem jafnan hljóta að eiga hug þinn allan.
Daginn eftir mætti ég þér aftur svona prúðum og fallegum í fasi. Og enn
aftur daginn þar á eftir.
þá hugsaði ég :
"Get ég ekki hrekkt kallfjandann með einhverju lifandis móti hér og nú;
rifið af honum hattinn og þeytt honum inn um dyrnar á Viktoríu hjá Pétri og
Rúnu? Skellt honum á gangstéttina? Bitið hann á barkann?"
Og þegar ég átti hálft skref óstigið framan að þér og þú götumegin -
hugsaði ég:
"Nú hrindi ég honum fyrir leið tvö - Grandi Vogar."
Heldurðu að svona þankagangur nái nú nokkurri átt? Enda gerði ég ekkert af
þessu. Er ekki nógu kjarkaður til að hrinda í framkvæmd svo djöfullegum
hugmyndum.
En því er ég að játa þetta fyrir þér að ljóst megi verða, bæði þér og öðrum,
að það er sannarlega ekki nóg að leggja hald á það sem skrifað er, heldur er
kominn tími til að fara að huga að löggjöf sem gerir ákæruvaldinu fært að
leggja hald á hugsanir manna. Ég veit nefnilega til þess að menn og konur
ganga hér um allan bæ, allt land, með ýmis konar lögleysishugsanir í
kollinum, guðlast og jafnvel klámfenginn þankagang. Og það er ábyrgðarhlutur
að láta slíkt viðgangast.
Annars urðu þessar voðalegu hugsanir mínar til þess að ég ákvað að skrifa
þér bréf af snilld minni og andagift í stað þess að vera að hrekkja þig og
kannski meiða. Á þessu sérðu að okkur frændum er ekki alls varnað.
Í þessu bréfi verður fjallað um alla skapaða hluti og óskapaða;
þjóðfélagsmál, verðbólgu, hugaróra, ljóðrænu, glæpi og refsingu, íslenskt
mál, klám, guðlast, bankamál, yfirhylmingar og fleira og fleira.
Og meira að segja um tónlist. En það geri ég nú bara til að stríða þér
svolítið af því að ég veit að ekkert angrar þig meir en fagur
sinfóníuhljómur eins og tillöguflutningur þinn frá borgarstjórnarárum þínum
hér í Reykjavík vitnar um.
Svona hljóðaði upphafskafli bréfsins sem ég skrifaði þér síðast liðið haust
og lauk við daginn fyrir réttarhöldin yfir mér fyrir Sakadómi.
Svo kom dómurinn; ég úrskurðaður klámhundur og guðníðingur og skyldi
tugthúsast fyrir vikið; ég fékk ekki útgefanda að bréfinu, flosnaði upp og
lenti á vergangi einmitt á sama tíma og skammdegið hvolfdist yfir og umlukti
mig bikasvart, hnausþykkt og dauðakalt. Og allt lenti í helvítis
undandrætti.
En nú er daginn tekið að lengja og þá léttir til í sálartötrinu og lengur
hrýs mér ekki hugur við að endurskrifa bréfið til þín og einhverja smugu
finn ég til þess að koma því á þrykk svo þú megir fá það í hendur.
Þrjóskan er ættareinkenni okkar eins og þú veist.
II til IX
Þessir kaflar bókarinnar fjalla um ákærur
vegna meints kláms í Speglinum og eru því ekki birtir hér.
X
"Eftir að þetta allt var skeð
einn pilsner Jesús drekka réð,
og hafði þá fengið fjóra."
Meira þori ég ekki að birta þér af þessum
kveðskap. Hvað þá að ég fari að bera það í þig hver hafi ort. Það er aldrei
að vita upp á hverju þú kannt að taka. Þó get ég svo sem sagt þér að þetta
er úr herlegum bálki; Jesúrímum. En svona láta nú mennirnir einu sinni með
frelsara sinn og guðsson; hika jafnvel ekki við að sem ja ofan í hann áfengt
öl í krossförinni.
Og góður er sopinn, satt er það.
Ekki þó endilega sá allrafyrsti. En eftir það sá fyrsti, svo ekki sé nú
talað um annan og þann þriðja.
En úr því fer oft að þyngjast fyrir fæti, draga úr göfgi vínsins og glaðværð
drykkjunnar.
Þá upphefst því miður ærið oft ofbeldi, rán, glæpir og morð.
Ofbeldi, rán, glæpir og morð.
Fyrir þessi orð sem fyrirsögn að greinarstúf í Speglinum hefur þú höfðað
guðníðingamál gegn mér og lagt mig í fyrstu lotu. Á undan þessum orðum stóð
sem yfirfyrirsögn: Afleiðingar altarisgöngunnar. Og síðan á meinleysislegan
hátt fjallað um áhrif fyrsta sjússins.
Og þennan fyrsta sjúss fá flestir fyrir altarinu. Þar fékk ég minn.
Og ég var alveg kjaftbit á því hvað mér fannst hann fjandi góður!
Og nú sit ég hér, bílprófslaus, vegna ölvunar við akstur.
En auðvitað er ekki altarisgöngunni um að kenna. það vitum við báðir.
En því er ég að tala um þetta, að ég rakst á gamla úrklippu úr Mogganum þar
sem sagt er frá framgöngu þinni sem saksóknara í svokölluðu Kötlufellsmáli.
Núna veit ég ekki hvers vegna ég hélt eftir þessari úrklippu. Hvort það var
vegna þess að mér fannst gæta kvenfyrirlitningar í málssókninni hjá þér, eða
vegna þess að mér fannst íslenska dómskerfið sýna það með dómi sínum í þessu
máli, að það væri steinrunnið og ósveigjanlegt. Eða kannski vegna þess að ég
hafi kennt í brjósti um þig, saksóknara ríkisins, að þurfa að krefjast þess
að fólk sé svipt frelsinu til þess eins að hegna því fyrir orsakir sem það á
ef til vill sáralítinn eða engan hlut að. þetta fólk stendur síðan uppi með
afleiðinguna sem óafmáanlegan glæp að rogast með í huga og á herðum allt til
enda hérvistarinnar.
Ofbeldi, rán, glæpir og morð.
Sex mánaða stúlkubarn er skilið eftir af móður og yfirgefið. Faðirinn kemur
því í fóstur og til ættleiðingar til ofstækisfulls guðstrúarfólks, sem elur
það upp í ofstæki og ógnarlegum strangleika. þroski þess vex lítið, skólanám
gengur illa og það er tossi allan sinn skólaaldur og meðhöndlað sem slíkt af
jafnöldrunum sem betur mega sín:
Ung stúlka í fiskvinnu. Óhamingjusöm á heimili þar sem ekkert má annað en
trúa á grimman, tilfinningabrenglaðan og fúllyndan guð, sem hvorki leyfir
fólki að dansa né brosa og alls ekki að syngja nema uppskrúfaða
lofgerðarvellu um hann sjálfan.
Ung kona á karlmannsvegi. Vaknar til einhvers lífs sem hún veit ekki hvað er
né hvað orðið geti. Tekur bónorði, eignast heimili og börn.
Fyrsti sjússinn. Annar. Þriðji. Dagar, vikur, mánuðir.
Þannig er karlmaðurinn í lífi þessarar ungu konu. Engin væntumþykja. Engin
blíða. Engin ást. Heldur ofbeldi. Tilfinningarán. Kynferðisglæpir:
Sálarmorð.
Allt þetta og ótalmargt annað dynur á konunni ungu. Hún örvilnast. Hún hefur
reynt að slíta sig lausa án annars árangurs en þess, að ofbeldið eykst og
hótanir um enn frekara ofbeldi þyngjast.
Loks gerist það. Afleiðing alls þessa. Íkveikja. Manndráp.
Og í vanmátta skilningsleysi spyr maður mann: Hvað annað?
En ríkissaksóknari uppi á Íslandi spyr ekki að slíku. Hann krefst þyngstu
refsingar; sextán ára tugthúsvistar fyrir brennu og manndráp af ásettu ráði.
Og leggur áherslu á það, samkv. Morgunblaðsfregn, að "hann minntist þess
ekki að kona á Íslandi hafi áður verið ákærð fyrir að valda brennu, og ekki
heldur að kona hafi verið ákærð fyrir manndráp ..."
Ja, það er munur að vera maður og míga standandi.
En ég vorkenni þér samt.
Ekki bara fyrir að þurfa að standa í því að krefjast óréttlætis yfir
smælingjum í nafni réttlætisins, heldur ekki síður fyrir hitt, að þú skulir
hafa svo mikið að gera við þessa iðju, að þú getir ekki gefið þér tíma til
þess að fylgjast með því sem er að gerast í hinni lifandi veröld allt um
kring.
Það gerðist nefnilega vestur í Bandaríkjunum fyrir nokkrum árum, að sams
konar atburður og að framan er greint frá átti sér stað. Drykkjuskapur,
ofbeldi, rán, glæpir og morð og konan brenndi morðingjann lifandi. Alveg
eins og hér heima.
Ríkissaksóknari þar vestra fór ekki fram á sextán ára tugthúsun. Og dómarinn
sá og skildi; greindi á milli orsaka og afleiðinga og felldi dóm þann 3ja
nóv. 1977, að konan skyldi sýkn saka vegna tímabundinnar geðveiki.
Og nú lifir kona þessi, Francine Hughes, friðsömu lífi; stundar skólanám og
elur upp börn sín og hans dauðabrennda ofbeldismanns, drykkjuhunds og
eiginmanns.
Og það þýðir ekkert fyrir þig að segja að aðstæður hafi verið ólíkar hér
heima og vestur þar. Þetta eru sams konar mál.
Annað þar. Hitt hér.
Kaninn þar, og konan, sem stóð augliti til auglitis við afleiðingarnar,
frjáls.
Þú hér og Hæstiréttur, og konan óhamingjusöm í tugthúsi, börnin í fóstri
foreldralaus, og réttlætið ykkar fagnar enn einum sigri.
Því er ég nú að tuða þetta í þér, að ég vil endilega að þú takir þig á. Og
reyndar þeir í dómstólunum einnig.
Fariði að gera ykkur grein fyrir samhengi hlutanna! það er algjört
undirstöðuatriði, án þess munið þið halda áfram að fullnægja réttlætinu með
röngum dómum og magna,með því illsku heimsins. Ekki bara í ykkar garð,
heldur réttlætis og mannúðar. Spurðu sjálfan þig:
Hvar er að finna þann, sem á morgun verðskuldar það í einhvers huga að verða
lifandi brenndur? Af hverju er hann þar sem hann er kominn? Get ég bjargað
honum undan brennunni?
Fyrir hádegi er hann í grunnskóla, ef hann er kænn því hann vill ekki egna
löggæslumenn þína á sig með því að skrópa stöðugt í skólanum. Eftir hádegi
er hann á Hlemmi, eða í leiktækjasölum og á billjarðstofum. Þarna er hann
líka á kvöldin, en á nóttunni er hann hér að þessu sinni og þar síðar; í
mannlausum kjallara í Vesturbænum, yfirgefnu nausti við Ægisíðuna, opnum
hitaveitustokki eða ólæstum bíl. Hann á hvergi heima; pabbi er fullur,
atvinnulaus og óhamingjusamur í reiði sinni og mamma er farin eitthvað, hún
var líka alltaf á skallanum.
Höfuðorsökin fyrir því að hinn brennda mann morgundagsins finnur þú á þessum
stöðum er aldeilis kolvitlaus þjóðfélagsgerð. En vegna þess að ég veit að þú
ert ekki byltingarmaður, verður aldrei og hefur aldrei verið, dettur mér
ekki í hug svo mikið sem að nefna það við þig einu orði að taka þér ærlegt
tak og hjálpa til við byltinguna og koma upp mannúðarþjóðfélagi án
neyslubrjálæðis og eignaskyldu.
Nei, nei, nei.
En ég ætla að benda þér á hina meginorsökina. Hana geturðu upprætt sé
einhver manndómur eftir í þér. Og það að óbreyttu þjóðskipulagi.
Hinn brennda mann morgundagsins er þarna að finna vegna þess að þar kemst
hann yfir brennivín, sniff, hass, kókaín, heróín, ópíum. Því þarna koma
leynivínsalar, dópmangarar og aðrir mannkynsbraskarar.
Hirtu þá.
Hirtu þá og komdu þeim til manns; og færri verða brenndir í hamstola
réttlæti hins meidda og marða.
En nú kannski trúirðu mér ekki. Út af fyrir sig er ég ekkert hissa á því þar
sem þetta eru mikil tíðindi og úr veröld sem þér er að mestu eða öllu ókunn;
þetta er aldeilis annar menningarheimur en sérrýdrykkjuveröld góðborgarans.
Þannig var, að í sumar hnuplaði ég - já það er satt - greinargerð frá
"starfshópi um fíkniefnamálið", dagsettri 16. maí 1983. Þetta var 10 manna
hópur sem starfað hafði frá því í september árið áður en hann skilaði
greinargerðinni, og hafði hluti hópsins starfað að athugun á málefnum
æskufólks mun lengur. Þarna fer sum sé fólk sem veit hvað það syngur.
Þar sem mér er kunnugt um að hópurinn sendi þér ekki greinargerð sína, og ég
reikna ekki með að þú gangir um hnuplandi eins og ég, ætla ég að leyfa þér
að lesa nokkuð úr þessari greinargerð.
Þar segir á einum stað:
"Af starfi okkar með unglingum höfum við orðið þess vör, að neysla vímuefna
hefur farið ört vaxandi undanfarið. Nú þegar er um tuttugu manna hópur
unglinga, 13 ára og eldri, sem misnotar vímuefni nær daglega: Hluti þessa
hóps er mjög langt leiddur og þarf á markvissri meðferð að halda. ...þörf
þessara unglinga fyrir vímu er slík, að það virðist ekki skipta þau máli
hvaða efni þau nota í það og það skiptið. Auk áfengis, kannabisefna, leysi-
og úðunarefna (sniffefna) og lyfja, eru á stundum þyngri efni, s.s. önnur
skynvilluefni (L.S.D.; S.T.P., englaryk o.fl.), kókaín, amfetamín, morfín og
heroín í umferð meðal þeirra. Tvö síðast töldu efnin virðast okkur þó ekki
algeng, enda mjög dýr þegar þau standa til boða og enn er framboð af þeim
lítið. Ákveðin lyf eru mjög algengur og aðgengilegur vímugjafi og er okkur
kunnugt um að unglingar mylji ýmsar pillur niður og sniffi þær þannig sem
duft, eða leysi þær jafnvel upp í vökva og sprauti þeim þannig beint í æð.
Síðast nefndu aðferðina eru unglingar einnig farnir að nota við áfengi, þ.e:
að sprauta því beint í æð í stað þess að drekka það."
Á öðrum stað er lýsing á högum tíu ungra Íslendinga. Þar segir ma.:
"11 ára drengur, sem lengi hefur átt í ýmsum félagslegum erfiðleikum ... ...
og hefur um nokkurra ára skeið verið viðriðinn ýmis konar afbrot. Misnotar
nú ýmsa vímugjafa í töluverðum mæli, ... ... fjármagnar vímuefnakaup og
spilamennsku sína með hnupli.
12 ára drengur, sem hvergi á raunverulegt heimili. Móðir hans er látin fyrir
nokkrum árum og faðir er áfengissjúklingur. Hefur búið að nafninu til hjá
ættingja, en einnig oft búið með öðrum unglingum í mannlausu húsi. Stundar
skóla stopult og hefur á undanförnum árum neytt ýmissa vímuefna, þó einkum
sniffefna.
13 ára stúlka sem býr hjá einstæðri móður og yngri bróður. ... ... hefur
neytt flestra þeirra vímugjafa, sem aðgengilegir eru. Heldur öllum stundum
til á Hlemmi og oft verið tekin af lögreglu fyrir óreglu og afbrot.
14 ára drengur sem var ákaflega virkur í skóla- og frístundastarfi þar til
fyrir hálfu ári að hann fór að neyta sniffefna: Nú sniffar hann daglega og
lifir eingöngu fyrir vímuna. Hverfur að heiman sólarhringum saman og er
orðinn ofbeldishneigður og haldinn ofsóknarkennd.
15 ára drengur sem býr hjá einstæðri móður, sem er ekkja. ... ... s.l. ár
hefur hann hellt sér út í neyslu alls kyns vímuefna. Er nú farinn að fá
fráhvarfseinkenni (krampa og ofskynjanir) og hefur verið lagður inn á
sjúkrahús vegna þessa.
16 ára stúlka sem er yngst af stórum systkinahópi. Móðir er látin fyrir
allmörgum árum og faðir er áfengissjúklingur á gamals aldri. Hefur ekki átt
fastan samastað frá því að móðir lést. Hefur neytt sniffefna í 7 ár, en
álíka lengi misnotað róandi lyf, áfengi, kannabisefni og hugsanlega einnig
heroín, þó að hún halli sér ætíð að sniffinu inn á milli. Hefur oft verið
lögð á sjúkrahús vegna líkamlegra einkenna, sem eflaust má rekja til
vímuefnanotkunar og einnig hefur hún fengið fóstureyðingu. Hún er ófær um að
bera ábyrgð á eigin getnaðarvörnum, en er ákveðin í að ganga ekki aftur í
gegn um fóstureyðingu."
Þarna sérðu svart á hvítu hvernig þið hafið brugðist við þjóðfélagsgerðina,
hásætisfólkið.
En það er ekki of seint að iðrast fyrr en þá eftir dauðann. Láttu því hendur
standa fram úr ermum meðan enn er tími til og gerðu eitthvað í þessu.
Hjálpaðu þessu fólki. Þú hefur bæði völd og áhrif til þess arna. Þetta er
aðeins spurning um vilja.
En gleymdu því ekki, að þó að megin hluta af ógæfu þessa fólks sé að leita í
ómannúðlegri þjóðfélagsgerð, þá er oft upphaf ofbeldis, rána, glæpa og morða
að leita í fyrsta sjússinum, hvort sem hann er tekinn undir augliti guðs
fyrir altarinu eða annars staðar.
XI
Áttunda og níunda nóvember sl. skrifaði ég
þér eftirfarandi austan úr Hveragerði;
"Um daginn skrapp ég upp í Sakaskrá til að kaupa sakavottorðið mitt fyrir 38
krónur, því ég vildi endurnýja passann minn. Svona til öryggis. Þá fyrst
laukst það upp fyrir mér að þú ert þarna til húsa sjálfur með allt þitt lið;
innanum sakaskrá landsmanna og uppi yfir kontór menntamálaráðherra.
-Jahéddna, hugsaði ég með sjálfum mér. -Við hverju er að búast? Ég sem hélt
að kallinn hefði skrifstofu í húsakynnum Hæstaréttar, umvafinn réttlæti og
réttsýni, en ekki afgirtur með sakaskrám uppi á þriðju hæð við
Hverfisgötuna.
En þá skildi ég líka hvers vegna þú dreifir öllum þessum sakaskrám um
réttarsalina.
Liðið pældi heilmikið í því hver hefði kært Spegilinn. Og eru margar
getgáturnar. Ein er sú að múrararnir séu að koma á mig þakklætishöggi fyrir
frímúrarabækurnar sem ég gaf út hér um árið. Aðrir halda því fram að
landsölumennirnir, sem á sínum tíma gengu undir samheitinu VL-ingar, og
söfnuðu undirskriftum um ævarandi hersetu á Íslandi, séu að koma fram
hefndum fyrir minn þátt í því máli, þó svo þeir hafi náð fram rétti sínum
með Hæstaréttardómi, þar sem kveðið er ma. á um, að aldrei skulu þeir
kallaðir mannvitsbrekkur meðan þeir draga lífsandann hver og einn. Og ein
kenningin er sú að sæmdarhjón nokkur, bæði í háum embættum, hafi hnippt í
þig og fengið þig til verksins.
En þessu trúum við að sjálfsögðu ekki. Hvorugur okkar. Eða hvað?
Sjálfur sagðir þú mér þegar ég hringdi til þín 1. eða 2. júní sl. að elsti
fulltrúi lögreglustjórans í Reykjavík hefði hringt í þig og bent þér á
ólögmæti blaðsins. Þú hafir þá látið senda þér eintak; flett því lauslega,
án þess að lesa, og kveðið upp úr með að hald skyldi lagt á upplagið allt.
Samkvæmt þessum orðum þínum ætti það að hafa verið Signý Sen sem var
kveikjan að öllu þessu. En því trúi ég ekki. Ekki einu sinni þó svo þú segir
það.
Ég vil ekki segja þig ljúga, en ég hef sterkan grun um að þú sért að plata.
Sjáðu nú til:
Þann fyrsta júní sl. er haft eftir þér í Tímanum: "Það er talið að efni og
innihald þessa tölublaðs varði við hegningarlög. Í fyrsta lagi grein sem
fjallar um klám og eins grein sem fjallar um ærumeiðingar ".
Þetta sagðir þú. Þá.
Svo leið tíminn fram eftir sumri. Þá birtir þú kæru þína.
Og sjá.
Engin kæra vegna ærumeiðinga. Þess í stað komin guðlastsákæra:
Skrýtið, ekki satt!
Nema þetta sé svona snjallt; rétt eitt kænskubragðið h já þér.
Ég held það þó ekki.
Og nú skal ég segja þér næstum því hvað ég held. En það verður bara að vera
okkar á milli. Þú segir mér svo næst þegar við hittumst, hvort sem það
verður í ættarboði eða einkasamkvæmi, hvað þér finnst um kenningu mína.
Hún er næstum því svona.
Það er hringt til þín. Það er þó ekki Signý Sen. Og við skulum láta það
liggja á milli hluta hver það er, svona in persona. Í símanum er
stórmenni/kona, sem telur sig ærumeitt og krefst aðgerða af þinni hálfu. Þú
sendir eftir blaði. Flettir upp á tiltekinni síðu og sérð í hendi að
vissulega geti viðkomandi persóna verið ærumeidd. Vissulega gæti það verið.
Og þú fyrirskipar löghaldið.
Síðan breyttust viðhorfin hjá þeim sem hringdi. Þjóðfélagsstaðan breyttist.
Eða kannski væri rétt að segja: Þegar reiðin var runnin af þeim sem hringdi
rann það upp fyrir persónunni að stöðu sinnar vegna í þjóðfélaginu mætti hún
ekki þykjast ærumeidd opinberlega.
Því. Já því að kæra vegna ærumeiðsla, þýðir að sá hinn meiddi þarf að koma
fyrir rétt og greina frá því á hvern hátt hann telji æru sina meidda og
nefna til dæmi því til sönnunar úr daglega lífinu; tíunda viðbrögð heimsins
við meiðingunni og sýna fram á að hún hafi valdið viðkomandi bæði andlegum
skaða og helst líka veraldlegum.
Og það gat þessi persóna ekki hugsað sér að gera. Og þá lagðist ekki bara þú
undir feld heldur hún einnig.
Það var þá sem þið funduð upp þetta með guðlastið. Svona er guðskristnin í
landinu órjúfanlega tengd feldum frá upphafi til vorra daga.
Það er það, Þórður karl".
Og áfram skrifaði ég austan úr Hveragerði og átti að vera lokakafli
bréfsins, því ég hélt að mér tækist að koma þessu til þín í desember. Sem
jólagjöf. Frá mér. Til þín.
"Ég beið.
Á kontórnum hjá lögmanni mínum, Sigurmari Albertssyni, sat ég og reyndi að
gera mér þig í hugarlund þegar þú mætir til leiks fyrir Sakadómi í fullum
skrúða. Þá gaukaði lögmaðurinn að mér ljósriti úr Hæstaréttardómum.
Og hvað heldurðu!
Er þar ekki kominn fyrsti og eini Hæstaréttardómurinn sem felldur hefur
verið í klámmáli hér á landi.
Ákæruvaldið gegn bræðrunum Guðbergi og Hermanni Auðunssyni fyrir útgáfu á
dónaplaggati. Dómur felldur fyrir rúmum 10 árum, eða þann 16. maí 1973.
Manstu ekki?
Saksóknari í því máli var Hallvarður, núverandi rannsóknarlögreglustjóri.
Og ég ætlaði ekki að trúa mínu skakka auga:
Hver sat ekki í dómarasæti annar en þú sjálfur, Þórður Björnsson:
Núverandi ríkissaksóknari.
Og kvaðst upp úr sem dómari: "Skuli ekki refsing gerð."
Húrra fyrir þér. þú hefur þó ekki verið smásmugulegur dómari. Það eitt er
víst.
Jæja, kallinn. Ég hætti núna.
Sjáumst fyrir sakadómi.
Ég sakamaðurinn. þú saksóknarinn.
Á meðan bíða öll óleystu smámálin í kyrrð og rykfalli á kontórnum þínum
niðri á Hverfisgötu, uppi yfir kontór menntamálaráðherra og innan seilingar
frá kontór dómsmálaráðherra og forseta Hæstaréttar"
Auðvitað komstu ekki. Hefur sjálfsagt verið að dusta ryk uppi á þriðju
hæðinni. Sendir þess í stað ungan mann og upprennandi að sækja fyrir þig
málið.
Ég veit ekki fyllilega af hverju hugurinn fór að reika undir ræðu þíns
manns. Ekki var það vegna þess að hann væri ekki nógu skörulegur, því þetta
er vaskleika piltur. Kannski var það vegna dómaranna sem sátu
svipbrigðalausir nema dómsforseti, Jón Abraham, sem sífellt var að fetta á
sér andlitið og geifla með ótrúlegustu tilbrigðum við að bægja söltum
svitaperlum frá því að komast í augun. Kannski var það vegna hins sæluríka
svefns réttarþjónsins og háttbundinna hrota hans. Kannski, kannski. Ég veit
það bara ekki. Enda skiptir það ekki máli.
Hugsaði. Páraði aftan á ljósrit af sakaskránni minni. Til þín.
"Heimskan er eins og eilífðin. Hún takmarkast hvorki af tíma né rúmi."
þannig mælti meistari Þórbergur. Og ég held að hann hafi haft rétt fyrir sér
eins og svo oft þegar hann sagði eitthvað.
Hugurinn fær ekki varist þessari setningu þegar ég hugsa til þjóðarinnar
minnar, til liðsins sem hún velur sér til að fara með forsjá sinna mála, til
alþingis og ríkisstjórna. Og mér sortnar fyrir augum þegar ég hugsa til þess
hverja þessir merglausu stjórnmálamenn hafa valið sér til ráðuneytis eða
erft frá fyrri stjórnendum; flokkar af sperrileggjum, sem þekkja ekki aðra
lífsbaráttu en þá sem James Bond heyr og heimilisfólkið að Sotuhfork eða
hvurn fjandann það nú heitir þarna suður í Dallasi.
Líttu inn á alþingi og leggðu við hlustir.
Það er sko skrýtin sjón og heyrn. Ekki vil ég taka frá þér undrunina með því
að lýsa því hvað ég sé. Samt ætla ég að biðja þig að fylgjast með mönnum,
sem halda að það fari saman að krafsa í gróðalindum fyrir sjálfa sig og að
vera leiðtogar þjóðar, mönnum sem halda að hamingja þjóðarinnar mælist sem
hlutfall af þeirra eigin vellíðan, mönnum sem halda að það fari saman að
vera jafnaðarmenn og frímúrarar.
Og þegar þú leggur við hlustir, hlustaðu þá ekki einvörðungu á þá, sem trúa
því að velferð þjóðarinnar ráðist af því hversu oft þeir sjálfir taka til
máls og hversu lengi þeir tala hverju sinni. Hlustaðu ekki síður á þá sem
þegja og reyndu að ráða í þögn þeirra.
Og þú munt undrast. Og segja við sjálfan þig: Hverslags eiginlega
tilraunastarfsemi er þetta hjá honum guði?
Nema. Já, nema þú sért enn svo sannur framsóknarmaður í hjarta þínu, að þú
skiljir ekki, heldur skynjir einvörðungu hamingju þeirra fjórtán frammara
sem gleiðfættir spígspora um sali alþingis tilbúnir að skipta um skoðun við
hvert fótmál. Þá náttúrulega skilurðu ekki neitt.
Og líttu á raðir embættismanna. Líttu við í Framkvæmdastofnun. Þar eiga að
vera saman komnir mestu snillingar þjóðarinnar í fjárfestingum og ráðstöfun
peninga.
Og hvað sérðu?
Rotna gróðapunga og spillta sérhyggjumenn. Þú sérð forstjóra sem lána
fyrirtækjum sjálfra sín stórar peningafúlgur; forstjóra sem hiklaust eyða
árslaunum tveggja Sóknarkvenna í heimsreisur til að skrifa undir pappíra,
sem hægt hefði verið að staðfesta með símskeyti fyrir fjörutíukall;
forstjóra sem láta gera sér svítur í húsnæði stofnunarinnar til þess að þeir
geti í stærilæti tekið á móti erlendum mönnum, og boðið familíunni að borða
með sér á helgum á okkar reikning; forstjóra, sem hafa tíföld laun
Dagsbrúnarmannsins, bílastyrk og dagpeninga í reisum, en hika ekki við að
koma með reikning fyrir gistingu, morgunverði og bjórkollu og krefjast
endurgreiðslu.
Og þú munt undrast. Og þér mun ofbjóða. Nema, já, nema þú veist.
Réttarþjónninn er hættur að hrjóta. Jón Abraham vakti hann. Hroturnar
trufluðu þinn mann í málflutningnum. Enda sagði hann undarlega setningu,
þinn maður. Sagði: "Embætti saksóknara hefur ekki tök á að refsa öllum, Það
hefur ekki nægan mannafla til að hreinsa markaðinn af klámi. En það veit af
því á markaðinum. Og því var látið til skarar skríða. Og Spegillinn varð
fyrir valinu."
Ég veit ekki hvers vegna ég er aftur farinn að hugsa um heimskuna. Hún er þó
ekki saknæm. Ja. Eða hvað? Hvað með heimsku innbrotsþjófsins,
drykkjumannsins, hundahaldarans og allra þeirra sem heimsku sinnar vegna
fara ekki nákvæmlega eftir uppskriftinni? Já, hvað með heimskuna þá?
Hvað með heimskuna sem skaðar heilar þjóðir, efnalega velferð þeirra og
andlega, sjálfstæði og virðingu? Hvað með heimsku þeirrar ríkisstjórnar sem
hyggst koma upp kjarnorkuvopnahreiðrum í hverjum fjórðungi Íslands og kalla
þannig yfir þjóðina meiri tortímingarhættu en nokkra aðra Evrópuþjóð;
þeirrar ríkisstjórnar sem eflir óhamingju þjóðar með því að færa félagslega
réttindastöðu hennar aftur um þrjátíu ár eða meir; þeirrar ríkisstjórnar sem
lækkar svo laun fólksins í landinu að stór hluti þess er settur á þröskuld
hungurs og örbirgðar á meðan ráðherrar slíkrar ríkisstjórnar rækta með sér
fordild og aka um á niðurgreiddum lúxuskerrum með einkabílstjórum,
kosningasmölum eða hestahirðum, og hjalandi hver við annan í bílasíma?
Getur það verið að einungis sum heimska sé saknæm en ekki önnur? Þeim mun
minni heimska þeim mun saknæmari, því meiri ...?
Er kannski magnafsláttur af heimskunni? Blessaður góði pældu í þessu og
sendu mér skrá yfir lögmæti heimskunnar. Hver veit nema þú mundir með því
spara þér umstang og amstur mín vegna. Svona í framtíðinni.
XII
Hefurðu tekið eftir því hversu skortir á um
samhengi í atburðarásinni í lífinu?
Atvikin eiga sér stað án nokkurra tengsla innbyrðis; eitt hér, annað þar;
stórbrotin, ógleymanleg og ævarandi eða smávægileg og svo ómerk sum að maður
gleymir þeim jafnóðum. Sum raða sér samstundis upp í samfellu, önnur falla
að gleymdri mynd í hugskotinu sem framhald löngu liðinna atburða án þess
nokkur rök séu fyrir því að framhaldið sé einmitt þetta og þá þennan dag en
ekki einhvern annan, jafn rakalaust og þegar upphafsatvikið skaust inn í
raunveruleikann án þess að gera boð á undan sér.
Sum atvik eiga ekki heima í nokkurri atburðarás, sem hafin er; standa ein og
munaðarlaus í gjörningahríð lífsins. Gleymast sum, önnur ekki og eiga ef til
vill eftir að verða upphaf einhvers.
Og það er lægð yfir landinu. Dumbungsveður.
þá kreppir að sálartötrinu og fram í hugann koma nokkur hinna munaðarlausu
afríka, sem enn hafa ekki öll orðið að hlekk í keðju atburðanna.
Og ég set þau á blað til að gleðja þig:
Einn fyrrverandi sýslumaður bankaði uppá hjá mér í Grjótó á dögunum. Hann
sagði til nafns eins og kurteisum manni sæmir og bar upp erindið þegar ég
hafði boðið honum til stofu.
"Ég rakst á þetta í DV-inu á dögunum," sagði hann og rétti mér hálfa
dagblaðssíðu með hópmynd af konum. Textinn við hlið myndarinnar hófst á
þessum orðum:
"Á annað hundrað konur úr hestamannafélaginu Herði í Mosfellssveit fóru í
sína árlegu kallalausu hópreið fyrir skömmu."
"Geturðu ekki notað þetta í Spegilinn," sagði yfirvaldið fyrrverandi, skaut
síðan fram höfðinu, lækkaði röddina og horfði ísmeygilega á mig: "Áttu ekki
bannaða blaðið handa mér. Ég er sko safnari. Krónískur. Eins og Þórður."
Ég átti eitt.
Hann fékk það og fór glaður.
Mér hefur áskotnast eitt og eitt blað af tugthúsaða Speglinum. Ég hef selt
þau í algjöru blygðunarleysi til ýmissa manna á hundrað kall. Og það er
langur biðlisti: Ráðherrar, bankastjórar, eyrarkallar, fyrrverandi þetta og
hitt, lögfræðingar og dómarar. Og þeim ber saman um að þetta sé ekki
lögbrot, mér sé heimilt að selja eigur mínar. Því hef ég ekki af þessu
nokkurt samviskubit, og alls ekki eftir að ég frétti að löggan gerði slíkt
hið sama. Nema á mun hærra verði.
Oft sit ég á kaffihúsum þessa dagana. Og við bari. Á dögunum sat ég uppi á
Mensu. Það er viðkunnanlegur staður. þangað ættir þú endilega að skjótast
þegar þú átt leið um Lækjartorg.
Þar sem ég sit og horfi út í loftið brunar inn tæplega tvítugt ungmenni,
skimar í kring um sig, tekur stefnuna á mig, réttir mér bréfsnifsi, snýr við
og gengur út við svo búið. Á snifsinu stóð:
"Ég er innbrot." Ekkert annað. Ég sat áfram, ósnortinn. Inn kom ung, tveggja
barna fráskilin móðir. Hún fékk sér kaffi og settist hjá mér. Sagðist vera
hætt í vinnunni. Bossinn hefði boðið sér launahækkun ef hún vildi "leyfa mér
að ríða þér tvisvar í viku," eins og hann orðaði það við hana. Hún sagðist
vera búin aðfá vilyrði fyrir annarri vinnu þar sem launin væru 11 þúsund á
mánuði og bossinn náttúrulaus. Hún sagði að vissulega næði hún aldrei saman
endum fjárhagslega því hún þyrfti að borga 7.500 í húsaleigu, þúsund kall í
strætó fyrir sig og dæturnar, þúsund kall í húsgjöld, rafmagn hita of I.
Eitthvað þyrfti hún að borga fyrir mat og klæði, en símanum var hún búin að
farga. "Ég get ekki einu sinni hringt í Blazerinn til Steingríms og spurt
hann hvað hann sé að gera fyrir mig," sagði hún og brosti þrátt fyrir allt.
Það er mergur í beinunum á svona konum.
Rétt í því hún lauk máli sínu kom ungmennið inn aftur, það sem fært hafði
mér bréfsnifsið áður. Nú gekk það fumlaust að borðinu til okkar og spurði:
"Afsakið, þér eigið þó ekki tannstöngul?
Og rauk á dyr án þess að bíða svars. En sneri við í dyrunum, gekk til okkar
og hvíslaði stundarhátt:
"Að skiptast á sköpum.
Að skipta sköpum. Skyggnst um af skapabrún." Og fór við svo búið.
Konan sagði mér að hún kannaðist við þennan dreng. Og sagði mér sögu hans.
Hún er mjög svipuð sumum þeirra, sem starfshópur um vímuefnamálið segir frá
í skýrslu sinni.
Og aftur og aftur spyr maður sjálfan sig að því til hvers þetta sé nú allt
saman.
þú veist að á börum danshúsanna er markaður holdsins. Þar er fátt sagt af
viti enda örvænting mikil meðal lýðsins. Þarna er ég oft.
Á einum slíkum bar, sem reyndar er ekki danshúsabar, heldur léttvínsknæpa,
hitti ég fyrir frægan lögfræðing, kófdrukkinn. Hann tilkynnti mér
óforvarendis að ég væri útskúfaður og fordæmdur með öllu af ættingjum hans
sem eru hvorki meira né minna en öll helstu stórmenni landsins. Útskúfunin
væri fyrir það hversu klámfenginn ég væri, hversu mikill guðníðingur og
ærumeiðari. Hann bar þig fyrir þessum staðhæfingum öllum um mína persónu.
Svo söng hann einhvern góðskáldakveðskap um fegurð landsins og náttúrunnar.
Mælti síðan:
"En þú ert fyrst og fremst útskúfaður, úthrópaður og ævinlega afmáður af mér
og mínu fólki fyrir það, hve lélegur húmoristi þú ert. Ég skal kenna þér
húmor."
Svo þuldi hann blautleg kvæði, ærumeiðandi ummæli og karlrembusögur um
yfirnáttúraða kvennamenn. Lauk máli sínu með eins konar falsettu sem kom
utan og ofan úr alheiminum og gekk þvert á allt og án nokkurs samhengis við
það sem áður var sagt og kveðið:
"Illa líst mér á þann hrút
dável þótt hann dafni.
Hann dregur annað augað í pung
og glennir upp kjaftinn."
Svo sofnaði hann með höfuðið ofan í klofi.
Þetta heitir að vaða úr einu í annað; eins konar minningabrot af
hverfisknæpum, eins og Stefán Jón Hafstein orðaði það. Og held því áfram um
leið og ég bið þig að gleyma ekki þjóðinni þinni, gleyma ekki að hlusta á
hana, horfa til hennar og ganga til fundarvið hana svona endrum og sinnum
svo að þú verðir ekki i trénun kerfisins að bráð. En það sem á eftir fer af
þessum kafla er jafn mikið úr tengslum við allt og allt og annað sem i honum
er að finna, og jafn samhengislaust og mannlífið í þessu óbyggilega landi
okkar:
Ég var staddur á Írlandi. Fararstjóri með lítinn hóp og góðan. Þar í var
uppflosnaður bóndi ofan úr Borgarfirði, Þorvaldur Þorvaldsson, þá orðinn
hnífabrýnari í frystihúsi á Akranesi og kona hans yndisleg, Sigríður.
Þorvaldur er sögumaður góður og kvæðamaður. Hann flutti drápu á tónleikum
hjá Wolfe Tones í hverfisknæpu suður í Dyflinni þann 17da júní 1981.
Eitt sinn sagði Þorvaldur við mig:
"Heyrðu Þú sem þekkir Guðmund Hjartarson mátt til með að heyra hana þessa.
En þú mátt ekki bera mig fyrir henni: Eitt sinn var Guðmundur við nám
í Reykholti í Borgarfirði. Í leikfimitíma henti hann óhapp. Varð þá einum
skólabróður hans, Erlingi Jóhannessyni á Hallkelsstöðum, að orði:
Gvendur Hjartar hreyfði sig
heldur skarpt í æfingunum:
Skýlan svarta, minnir mig,
missti út part af kynfærunum
Þorvaldur og Sigríður búa enn á Akranesi og
höfðu það gott þegar ég síðast vissi.
Og það er eins og ég geti bara ekki hætt þessum vaðli. Því hvað heldurðu að
ég hafi farið að gera?
Ég fór að lesa í Biblíunni.
Ég veit að þetta kemur þér á óvart, en sannleikurinn er sá, að ég hef
líklega oftar og meir lesið í henni en nokkurri annarri bók. Enda
bráðskemmtileg, fyndin, erótísk, ljóðræn og dramatísk, yfirfull af hroka og
hrottaskap, blíðu, mannkærleik og spennu.
Í þetta sinn fletti ég upp í guðsspjöllunum, þó þau séu óneitanlega
leiðinlegasti hluti Biblíunnar.
Og lenti á þessu:
"Vei yður líka þér lögvitringar, því að þér íþyngið mönnum með líttbærum
byrðum, og sjálfir snertið þér byrðarnar ekki með einum fingri."
(Lúk.11.46.)
Datt í hug:
Hvað mundi þórður frændi minn vilja láta gera við þann Íslending sem kæmi
vaðandi inn í sal Hæstaréttar, otaði fingri að forseta réttarins og dómurum
öðrum; og hrópaði að þeim þessi orð úr Lúkasi?
Hvað finnst guðslagavörðum dagsins í dag um slíka ásökun?
Og svo fór ég að hugsa um samhengi hlutanna.
XIII
Valdsmenn tímanna hafa aldrei verið í
vandræðum með að koma lögum yfir þá þegna sína sem vegið hafa að kerfinu og
hornsteini þess, guðsdýrkuninni:
Höfðað gegn þeim guðlastsmál. Og unnið þau. Sjálfsagt er vesturlandabúum
minnisstæðast guðlastsmálið: Ákæruvaldið gegn Jesús K. Jósefssyni,
heimsspekingi frá Nasaret.
Saksóknari Gyðingalands, Heródes, vann að sjálfsögðu málið gegn Jesúsi og
fékk hann dæmdan. Til dauða.
Svo krossfestu þeir hann. Fyrir guðlast.
Áður drápu valdsmennirnir Sókrates á eitri fyrir sömu sök. Síðar brenndu
þeir heimsspekinga á borð við Giordano Bruno og Johan Huss á báli. Að
sjálfsögðu voru þeir lifandi áður en kveikt var undir.
Og ég leita í huga mér. Get engan fundið sem í dag vildi mæla þessum dómum
bót.
Ég gruna þig ekki einu sinni.
Ég er fluttur úr Grjótó. Búinn að selja. Hafurtaskið hér og þar. Ég hér. Á
City - hóteli. Við Ránargötuna, held ég. þú enn þá heima hjá þér.
Og ég er að gramsa i þessari tösku sem ég hafði með mér. Athuga innihaldið.
Hvað skyldi ég hafa haft með mér á þetta gistihús?
þrennar nærbuxur, fjölmargar Alþingisbækur uppfullar af fornum dómum, allar
skyrturnar mínar fjórar, þrenna sokka, bókina "VÖRN í guðlastsmálinu -
Íhaldsstjórnin gegn Brynjólfi Bjarnasyni;" Jesúrímur, eitt bindi og Óljóð
Jóhannesar úr Kötlum. Og miða, sem er dagsettur í júní 1983. Þar stendur:
Hitti Lúðvík Aðalstein Jósepsson frá Neskaupstað. Hann sagði: Auðvitað
taparðu málinu. Það verður allt að lögum í höndunum á þessum mönnum. Skyldi
ég nú vita það.
Og annan miða. Þar stendur þetta:
Eg
er þyrstur eins og Kristur forðum,
hvar hann gisti hátt í tré
hafandi list á edike.
Og merkt höfundi sem þú myndir aldrei þora
að höfða mál gegn fyrir guðlast, einum stórsnillingi íslenskrar tungu.
Veistu það, að enn þá hefur Hæstiréttur ekki fjallað um ákæruatriði vegna
guðlasts? Aðeins Alþingi og undirréttur. Lítum á nokkra dóma.
Fyrst þarftu samt að rifja það upp fyrir þér, að valdhafar árhundraðanna
hafa jafnan sannfært fólkið um að þeir hafi þegið vald sitt frá guði, og að
guð allra tíma hafi verið hefnigjarn og harðdrægur væri brotið gegn honum og
eða umboðsmönnum hans á jörðinni. Því var guðlast hinna óupplýstu herskara
fortíðarinnar álitið afbrot gegn drottni almáttugum og hefnd hans og refsing
bitna á gjörvöllu samfélagi guðlastarans ef ekkert væri að gert. Því varð
samfélagið sjálft að refsa guðlastaranum harðlega til að fría sjálft sig
refsingu almættisins. Þessi trú fólksins var ein ólin í hnútasvipu
valdhafanna, helvítiskenningin önnur, auðmýktarkenningin sú þriðja og síðan
hver af annarri sem allar miðuðu að því að halda lýðnum í skefjum með
fáfræði og hræðslu. Þess vegna, meðal annars, var Hjalti Skeggjason dæmdur
fjörbaugsmaður fyrir vísuna:
Spari ek eigi goð geyja!
Grey þykki mér Freyja;
æ mun annar tveggja
Óðinn grey eða Freyja.
(BrennuNjáls saga, Einar ÓI. Sveinsson gaf
út 1954)
Þetta var meiriháttar guðlast. Goðgá hét það reyndar þá: Freyja sögð vera
tík og Óðinn hommi. Þessi vísa er enn kennd í skólum landsins. Og nú hefur
Ásatrúarsöfnuður verið stofnaður í landinu og fengið löggildingu. Ber þér
ekki að beita þér fyrir því að vísa þessi verði strikuð út úr námsbókum, því
svo sannarlega særir hún trúarvitund ásatrúarmannsins? Eða hvernig heldurðu
að þér þætti að hafa ámóta vísu fyrir hverju mannsbarni þar sem sagt væri að
María mey væri bara tík og guð almáttugur kynhverfur eins og það heitir í
dag?
En áfram með dómana.
Á dögum frumkristninnar í landinu, kaþólskunnar, sá kirkjan sjálf um
guðlastsdóma. Guðlastarar voru settir í bann og út af sakramentinu og með
því dæmdir til eilífrar helvítisvistar eftir dauðann og frá allri
kirkjulegri þjónustu í lifanda lífi.
Það er ekki fyrr en um 1640 að alþingisdómur er felldur í guðlastsmáli. Þá
var Sveinn skotti Axlar Bjarnarson strýktur stórkostlega fyrir guðs orða og
sakramentanna foraktan og óráðvendni sína.
Í Alþingisdómi frá 1682 var Sigurður Jónsson, hlaupastrákur úr Rangárþingi,
dæmdur til hýðingar eftir konungsbréfi fyrir guðlast og kirkjuníð.
Og það eru ekki nema 299 ár síðan þið brennduð mann fyrir guðlast. Þetta var
Halldór nokkur Finnbogason, sem í uppreisn sinni gegn ofríki valdsins hafði
snúið faðirvorinu upp á andskotann með þessu móti:
"Skratti vor, þú sem ert í Víti. Bölvað veri þitt nafn. Tilkomi þitt ríki.
Verði þinn vilji, svo á jörðu sem í Víti. Gef oss í dag vort daglegt brauð.
Og fyrirgef oss vorar skuldir, svo sem vér fyrirgefum vorum skuldunautum."
(Úr Alþingisbók nr. 8, Ísafoldarprentsm. 1949.)
Við svo búið lét Halldór ekki staðar numið. Skriftarganginum sneri hann og
upp á andskotann og hófst þannig:
"Minn kæri og verðugi skratti. Ég bið þig gjarnan að heyra mína játning og
hugga mig með Satans orði og segja mér mína syndarfyrirgefning í djöfuls
nafni." (Úr sömu bók.)
Um "Kristi blessuðu kvöldmáltíð" sagði Halldór "að sér smakkaðist betur lýs
og þeirra blóð heldur en berging brauðs og víns í sakramentinu." (Sama
Alþbók.)
Og áfram hélt Halldór. Í margvitnaðri Alþbók segir á bls. 59:
"Í fjórða máta fram kemur, að Halldór hafi snúið þeim góða sálmi: Eilífur
guð og faðir kær, á þennan hátt:
"Eilífur skratti og faðir kær
án upphafs alls og enda.
Á þig aleinan trúum vær,
sem helvízk skrift oss kennda.
Að hafir þú fyrir þinn hæsta kraft
himinn og jörð af engu skapt
og skepnur allra handa.
Ég trúi svo á Sathan víst."
Þetta allt úrskurðuðu kollegar þínir frá
þessum tíma sem fullkomna afguðadýrkun og guðlöstun.
Og "...að heilags anda náð tilkallaðri, að hértéður aumur mann, Halldór
Finnbogason, skuli sem opinber guðlastari og helgidómsins forsmánari á
lífinu, straffast með soddan aðferð, að kroppurinn í eldi brennist,..."
Þessi dómur hlýtur að hafa fallið guði almáttugum vel í geð. Í það minnsta
er ekki frá því greint að heilagur andi hafi verið með nokkurn uppsteyt
vegna hans og ekki sérálit né atkvæði.
Ég ætla út að fá mér bjór að sötra í bjórbönnuðu landi. þú veist að seldur
er sæmilegasti bjór, 4,5% að styrkleika, hér niðri í Tryggvagötu. Það ku
vera löglegt af því að þeir hella viskíi saman við pilsner eftir ákveðnum
kúnstum, hella síðan miðinum yfir á draftkúta og maður getur alveg ímyndað
sér að maður sé að drekka alvörubjór eftir að hafa horft á hann svona
gullinn og freyðandi fylla kolluna.
En það er slydda og ég nenni ekki í bjórinn. Sest þess í stað í
gestamóttökuna og bið um kaffi. Ætla að lesa blöðin. En þá er þar ekkert að
hafa nema gamlan Mogga, svo ég bara sit og sötra kaffi.
Og læt hugann reika.
Man þá eftir því, að einn fyrrverandi næturvörður á þessu hóteli, sagði mér
eitt sinn frá því, að ágætur sýslumaður og dómari hefði verið þar reglulegur
gestur. Gisti sýsli alltaf í einu tilteknu herbergi í bæjarferðum sínum.
Hann var reglusamur maður og röggsamur heima í héraði, en drykkfelldur og
kvensamur í borginni. Oftar en ekki átti hann það til; þegar kynsvalls- og
drykkjuveislur hans stóðu sem hæst, að birtast nakinn í gestamóttökunni með
embættishúfuna á höfðinu, og krefjast einhverrar þjónustu af næturverðinum.
Heimtaði að hann væri ávarpaður "herra sýslumaður" og brást ókvæða við öðru
ávarpi.
Svo kom sýslumannsfrúin. Jafnan á fimmta eða sjötta degi bónda síns í
borginni. Stormaði inn á hótelið, sigldi upp stigann án þess að kasta kveðju
á nokkurn mann, hreinsaði herbergi bónda síns af saurlífisfólki, svæfði
sýsla og hélt svo með hann rænulausan af timburmönnum og næfurþunnan heim í
hérað 12 tímum síðar.
Alltaf sama rútínan upp aftur og aftur. Og er enn.
Þrjár manneskjur koma inn af götunni. Drukknar. Tveir karlmenn, ein kona:
Það er sláttur á karlmönnunum, og þeir reyna að gantast við stúlkuna sem
afhendir þeim herbergislykilinn. Hún kann á þeim lagið og þeir halda upp í
herbergi með konuna á milli sín; óstöðuga á grönnum fótum og hallar undir
flatt með gulgrátt hár skrúfað upp á hvirfilinn og er eins og hrakin heysáta
ásýndum.
Ég fer líka upp. Sest í stól og hripa þér línu. Bara það sem kemur í hugann.
þá er útvarpið á og verið að fara með orð kvöldsins. Bænarorð. Man þá eftir
að hafa heyrt á slíkri helgistund útvarpsins þessi orð: Sá sem trúir á mig
kemur ekki fyrir dóm. Og haft eftir Jesúsi Kristi. þetta er ég viss um að
Jesús hefur aldrei látið sér um munn fara. Hann kenndi aldrei neitt í þá
veruna, að menn ættu að losna við einhver óþægindi fyrir kunningsskap við
sig, hvað þá í gegn um klíku. Og þar sem þú ert nú farinn að vasast í
guðfræðinni á annað borð, ættirðu að sjá svo til að menn séu ekki að
guðlasta með þessum hætti í ríkisútvarpinu og beri svo Jesús karlinn fyrir
vitleysunni í sér. Hann á það inni hjá þér.
Oft reyni ég að hlýða á messur og predikanir í útvarpinu. En fyrr en varir
er hugurinn floginn út um víðan völl. Einhvern veginn tekst þessum
predikurum ekki að halda mér við efnið; helst þó Einar í Fíladelfíu og þá
vegna eldmóðsins. En það er eins og þjóðkirkjuprestarnir þínir standi í
andlegri eyðimörk og fái aldrei reist rödd úr sandinum hvað þá hafið hana
til flugs með stórum hugsunum, rífandi samlíkingum eða ávítandi umvöndunum.
Þetta er mikið böl ykkar Kristna dóms.
Í einni messu sem ég hlýddi var verið að skýra hvítvoðung til guðskristni.
Hann hrein vegna alls þessa umstangs. Hrínið jókst meðan farið var með
trúarjátninguna, og grenjaði af lífs og sálar kröftum þegar farið var með
faðirvorið yfir honum.
Hrín hvítvoðungsins hafði þau áhrif á prest; að hann flutti trúarjátninguna
með sívaxandi hraða, og voru kirkjugestir orðnir viðskila við hann undir
lokin og hver á sínum stað í játningunni. Og faðirvorið hespaði hann af í
djöfulmóð.
Síðar las ég það í blaði að þegar prestur var kominn í pontu, hafi hann
starað svo ógnþrungnum augum á nýskírt barnið að foreldrarnir hrökkluðust
með það út úr kirkjunni. Aðspurður hvers vegna hann hafi gert þetta svaraði
prestur og var eftir honum haft í blaðinu: Barnið hafði truflandi áhrif á
messugjörðina.
Leyfið börnunum að koma til mín, sagði Jesús K. forðum. Og allir vita
hvernig fór fyrir honum. Enda var hann ekki prestur, heldur dæmdur
guðlastari.
þeir voru að ljúka kirkjuþingi. Og töluðu um Spegilinn. Mest þeir sem ekki
höfðu séð hann né lesið í honum orð, en vegna yfirlýsingar Biskupsstofu frá
í sumar um að hún hefði ekki átt neinn þátt í upptöku blaðsins. Svo
létu þeir biskupinn vitna; hann styddi sko ekki við bakið á þeim sem flyttu
afsiðandi efni og sjálfur skyldi hann verða síðastur manna til að mæla
guðlasti bót.
Ja, þakka skyldi nú.
Þessi yfirlýsing biskups þótti framsóknarmönnum svo merkileg, að málgagn
þeirra, þitt og kirkjumálaráðherra, Tíminn, birti hana þrjá daga í röð. Í
öll skiptin undirrituð af sama manni. Guðfræðinema, sem segist vera róttækur
í þjóðfélagsmálum. Hins vegar flokka ég hann með þeim mönnum sem sjá hag
sínum best borgið með því að míga utan í sósíalíska hreyfingu; menn sem ég
kalla tækifærissósíalista: All fjölmennur hópur og áhrifamikill í
þjóðfélaginu, því metnaður einstaklinganna innan hans er með ólíkindum; menn
sem kunna ekki að gefa en þeim mun betur að þiggja.
Og nú, á vetrardögum, hefur þessi guðfræðingur, blaðamaður og
tækifærissósíalisti verið vígður og smurður drottins þjónn og hefur með
andlega forsjá safnaðar að gera.
Svona er guð nú góður við sína menn.
En ég sat sem sagt í herbergi á City-hóteli og beið 1sta des. Tók upp
vörn
Brynjólfs Bjarnasonar í guðlastsmálinu sem höfðað var gegn honum árið 1925.
og las.
Eins og þú manst var Brynjólfur kærður fyrir orð sem hann viðhafði í
blaðadómi um Bréf til Láru eftir meistara Þórberg. Í reyndinni voru þau hin
sömu orð, og mörg óguðlegri, úr bók Þórbergs. Hin kærðu orð voru, samkv.
texta ritdómsins:
"Íslendingar hafa löngum verið nokkuð treggáfaðir og einfaldir gagnvart
kúgurum sínum; þeir eru orðnir þeim svo vanir, eins og hægt er að venja menn
frá blautu barnsbeini að elska og virða guð almáttugan, þó að allir
eiginleikar hans sjeu útskýrðir ítarlega og menn gangi þess ekki gruflandi,
að hann sje ekki annað en hjegómagjarn og öfundsjúkur harðstjóri og
óþokki."
Þetta var kæruefnið. En í rauninni snerist málið um allt annað.
Valdastéttin var að ná sér niðri á Brynjólfi fyrir framgöngu hans í
svonefndu Krossanesmáli. það snerist um yfirhylmingar landsstjórnarinnar
yfir forstjóra síldarbræðslunnar í Krossanesi (og sjálfsagt söltunar
einnig), en hann hafði notað svikin mæliker við löndun á síld úr bátunum, og
þannig hlunnfarið sjómenn í stórum stíl. Og Brynjólfur hafði gengið manna
harðast fram í að upplýsa þetta svikamál og ná rétti sjómanna. En fyrir að
var ekki hægt að sækja hann til saka og því var fundið upp guðlastsmálið,
það rekið af offorsi og með ótrúlegum fölsunum dómara, hártogunum og
vífillengjum, og Brynjólfur dæmdur í undirrétti til að hljóta 30 daga
fangelsi, skilorðsbundið fyrir æskusakir.
Sjálfur segir Brynjólfur á einum stað í formála fyrir vörn sinni um dóminn
og afleiðingar hans:
"Sjálfur tel jeg þennan málamyndadóm ekki þess verða n að eyða tíma, fje og
fyrirhöfn til að áfrýja honum.
Óneitanlega er mál þetta skrípaleikur, enda er ekki laust við, að bæði jeg
og aðrir hafi hent dálítið gaman að. Rjettvísin fyrir hönd guðs almáttugs
gegn Brynjólfi Bjarnasyni. En það hefir verið mjer dýrt spaug. Íslenska
íhaldið kann sjer ekkert hóf í ofsóknum sínum; mál þetta hefir verið notað
sem átylla til þess að bægja mjer frá kennslu í náttúrufræði við
Menntaskólann."
Ef nokkur döngun hefði verið í réttvísinni hefði hún átt að höfða
guðníðingarmál gegn Brynjólfi fyrir formálann að vörn hans og útgáfu
varnarinnar. En það gerði hún að sjálfsögðu ekki, því við málareksturinn
yfir honum missti hún allt niður um sig, og hefur sjálfsagt þótt góð að
sleppa með allt á hælunum.
Ég má til með að leyfa þér að sjá nokkrar tilvitnanir í skrif Brynjólfs um
þetta mál; vegna þess að ég veit að bók hans er ófáanleg á markaðnum, og þú
ert mikið fyrir safaríkan texta.
Í formála segir Brynjólfur á einum stað:
"Trúarbrögðin eru ópíum fyrir fólkið" (Karl Marx). Trúarbrögð, áfengir
drykkir og eiturgas eru vopn hinnar ríkjandi stjettar. Trúarbrögðin svæfa
skilning hins vinnandi lýðs og vilja hans til varnar. Í heitum löndum eru
til leðurblökur, sem sjúga blóð úr sofandi mönnum og skepnum og nefnast
vampýrar. Trúaður og fáfróður verkalýður er lífsskilyrði hinnar ríkjandi stjettar eins og sofandi bráð er lífsskilyrði vampýranna. Trúarbrögðin kenna
mönnum að vera ánægðir með sitt hlutskipti og að sá guð sje góður, sem hefir
verið gerður að verndara íhalds og afturhalds, hins illa og úrelta á
jörðinni. Guð borgaranna hefir sömu rjettindi og konungar þeirra.
Konungurinn er friðhelgur fyrir lögunum, honum er heimilt að drýgja glæpi.
Guð er friðhelgur fyrir mannlegri skynsemi og mannlegum siðferðisreglum,
fólskuverk hans og hryðjuverk verðskulda auðmýkt og lotningu, tilbeiðslu og
aðdáun."
Í vörn sinni vitnar Brynjólfur jöfnum höndum til Biblíunnar,
heimsbókmenntanna og veraldarsögunnar máli sínu til stuðnings.
Um grimmd og vonsku valdhafanna í guðsnafni, segir hann á einum stað í
vörninni:
"Eftirfarandi ritningargrein var ekki ónýt: "Sjer hver maður sje yfirboðnum
valdstjettum hlýðinn; því ekki er nein valdstjett til nema frá Guði, og þær
sem til eru, eru skipaðar af guði; svo að sá; sem veitir valdstjettinni
mótstöðu, hann veitir guðs tilskipun mótstöðu; ..." (Róm. 13,1-2).
Nikulás páfi V. segir í brjefi til Alfons konungs í Portúgal 1459: "Í krafti
vors postulega embættis gefum vjer yður hjer með frjálst og ótakmarkað umboð
til að selja Serki, heiðingja og aðra vantrúaða í eilífan þrældóm." "
Það er eins og þarna stendur: þau eru ekki ónýt fyrir ykkur trúarbrögðin. En
nú sítera ég ekki meir í Brynjólf; reyndar er það synd og skömm að
vörn hans
skuli ekki vera skyldulesning í skólum landsins til jafns við lestur á
Biblíusögum.
Síðar varð Brynjólfur menntamálaráðherra í Nýsköpunarstjórninni, sem svo var
nefnd. Í forsæti fyrir henni var Ólafur Thors, og segir sagan, að Brynjólfur
hafi nefnt það við Ólaf, að sig langaði til að fá kirkjumálin í sínar
hendur. Á þá að hafa komið hik á Ólaf, en síðan hafi hann svarað og glott
við: "Nei, það þori ég andskotann ekki".
Þetta er löng nótt. Ég dotta af og til í stólnum. Les þess á milli.
Skyndilega er ég glaðvaknandi og augun stara á þennan danska texta úr lögum
Kristjáns fimmta um það hvernig skuli refsa guðlösturum: "...hannem skal
Tungen levendis af hans mund udskæris, dernæst hans Hoved afslagis og
tillige med Tungen settis paa en Stage".
Og úr eiði frímúrara drynja þessi orð í eyrum mínum:
"... sver ég hátíðlega að gæta án undanbragða, tvímælalaust og án þegjandi
undanskots af nokkru tagi að viðlagðri ekki minni refsingu við broti, en að
verða skorinn á háls, tungan rifin úr mér með rótum, ..." "Svo hjálpi mér
guð og haldi mér staðföstum við þessa mína miklu og hátíðlegu skuldbindingu
...".
þessi eiður, svo ótrúlega líkur miðaldalögum danska kóngsins, er svarinn enn
þann dag í dag. Af stórum hópi manna. Og á morgun eiga tveir úr þessum hópi
að dæma mig. Fyrir guðlast.
Svartur himinninn utan við hótelgluggann heldur áfram að slíta úr sér
slydduna sem lendir hljóðlaust á glerinu, bráðnar og rennur í taumum niður í
kverk.
XIV
Þetta verður góður dagur, hugsaði ég með
mér þegar réttarþjónninn opnaði dómsalinn uppi í Sakadómi þremur mínútum
fyrir níu, því það taldi ég vita á gott:
Og mér var hugsað til þess, að þennan dag, 1sta desember, fullveldisdaginn,
hafði Mogginn birt leiðara með yfirskriftinni Friður - frelsi -
mannréttindi. Þar stóð ma:
"Yfirskrift hátíðarhaldanna, friður, frelsi og mannréttindi, höfðar til
allra Íslendinga, og getur verið þeim sameiningartákn."
Og á öðru m stað :
"En þjóð, ... er á framtíðarvegi. Á þeim vegi varðar mestu að standa trúan
vörð um það meginmál, sem kristallast í kjörorði hátíðarhaldanna í dag:
friður frelsi - mannréttindi."
Og ég gekk í salinn til móts við dómara mína. Þeir brostu í kampinn,
íbyggnir og glaðbeittir.
Settist í stól sakbornings, sannfærður um að þeir hefðu valið einmitt þennan
dag til þess að vísa málinu frá eða sýkna mig af kærum um guðlast og klám;
til að sýna þjóðinni sinni að dómstólarnir væru ekki trénaðar
forneskjustofnanir heldur í takt við tímann.
Og ég beið. Glaður í huganum. Með gróskumikla von í brjóstinu.
Dómarinn hefur upp raust sína og les: Dómsorð:
Ákærði, Úlfar Þormóðsson, greiði sekt að fjárhæð 16.000 krónur til
ríkissjóðs innan 4 vikna, ella sæti hann varðhaldi í 20 daga.
Ákærði sæti upptöku á 24. 25. 39. og 40. blaðsíðu í 4445 eintökum af 2.
tölublaði 43. árgangs tímaritsins Spegilsins og á samhljóða blaðsíðum í 172
eintökum 1. tölublaðs 1. árgangs blaðsins Samviska þjóðarinnar. Einnig eru
tilsvarandi myndmót og offsetfilmur gerð upptæk.
Ákærði greiði sakarkostnað, m.a. saksóknaralaun til ríkissjóðs, að fjárhæð
15.000 krónur, og málsvarnarlaun til Sigurmars K. Albertssonar,
héraðsdómslögmanns, að fjárhæð 15.000 krónur.
Jón A. Ólafsson. Bjarni Sigurðsson. Eysteinn Sigurðsson.
Þung og þrúgandi þögn eitt andartak. Síðan heyrist rödd dómsformanns:
Óskar ákærði eftir að dómsorðin verði lesin aftur? Ákærði hikar andartak,
segir síðan:
Í tilefni dagsins og í minningu feðra ykkar óskar ákærði eftir því að þessi
dómsorð verði aldrei aftur lesin upp.
Þegar dómsforsendur eru lesnar er I jóst að verið er að dæma mig fyrir allt
annað en þú ákærðir mig fyrir. Mig grunar svo sem fyrir hvað. Segi samt ekki
orð. Það verður Hæstaréttar að fá botn í það.
Og upplýstir menn undrast það klambur sem forsendurnar fyrir dómnum eru. þá
hafa menn í huga hversu vel menntaðir og fjölgáfaðir menn sátu í dómnum og
settu saman forsendumar.
Dómsforseti Jón Abraham Ólafsson, sakadómari. VL-ingur og löggiltur
framsóknarmaður, stjórnarmaður í Varðbergi, félagi áhugamanna um vestræna
samvinnu og fyrrv. formaður þess. Frægur ferðagarpur á þeirra samtaka vegum,
og hefur séð veröldina allt um kring og veit hvað hún hefur að b jóða;
lífsreyndur maður.
Meðdómari síra Bjarni Sigurðsson cand júrís. Var sóknarprestur að Mosfelli.
Starfaði sem blaðamaður við Morgunblaðið áður en hann hóf prestskap 1954.
Hefur átt sæti í siðareglunefnd Blaðamannafélags Íslands um áraraðir. Dósent
í guðfræði við Háskóla Íslands. Lionsmaður, VL-ingur og frímúrari.
Meðdómari Eysteinn Sigurðsson, Ph. D., ritstjóri. Doktor í íslenskum fræðum.
Blaðafulltrúi hjá SÍS. Skáti. Í stjórn Varðbergs. Átti sæti í stjórn félags
ungra framsóknarmanna um tíma. Frímúrari. VL-ingur.
Það er því ekki eins og eitthvað skorti á um menntun, þekkingu og víðsýni í
þessum dómi.
Alltaf er ég að gleðja þig. Nú ætla ég að birta þér glefsur úr dómsforsendum
þeirra þremenninga, en ég tek loforð af þér um að hlæja ekki að þeim sem þær
sömdu; amk. ekki upp í opið geðið á þeim.
Um guðlast vegna greinarinnar um áhrif altarisgöngunnar og fyrsta sjússins:
"... enda verður birting þessa efnis hvorki talið framlag til málefnalegrar
umræðu um trúmál né hún talin hafa listrænt gildi."
Um klám. Birting á mynd af karlhrút, sem bundið hafði snæri um tippið á sér
og halað það upp að aftan:
"Telja verður að myndin sé hluti af háðsádeilu, sem fram kemur í blaðinu, á
nýtt þjóðfélagsfyrirbæri, sérframboð kvenna." "Þegar framangreind atriði eru
virt verður að sýkna ákærða af þessum ákærulið."
Ergó: Það má gera grín að kvenfólki með tippamyndum. En bíðum nú við. Í
Speglinum var önnur tippamynd. Strípaður kall með búrhníf í hendi brugðnum á
tippið. Þar var verið að gera grín að efnahagsstefnu Alþýðubandalagsins,
hinni svokölluðu styttingaleið, og talsmanni hennar, Ragnari Arnalds. Og
hvað seg ja þremenningarnir við því:
"Hins vegar verður að telja að tenging kynfæris og stórhættulegs vopns ...
... hvetji til misþyrminga á kynlífssviðinu. Mynd þessi höfðar því til
óeðlilegs, sjúklegs hugarfars og er ekki með nokkru móti innlegg í neina
jákvæða og eðlilega umræðu, og gæti haft hættulegar afleiðingar úti í
þjóðfélaginu.
Og fyrir þetta ber að refsa.
Þó komast þeir þremenningar fyrst á flug þegar þeir fjalla um skopstælingu á
þeim blaðaskrifum sem urðu vegna upploginna dagbóka Hitlers. Til þeirrar
stælingar var valin upplogin dagbók Ragnhildar Helgadóttur, þá
alþingismanns.
Um það tiltæki segir dómaratríóið:
"... er reynt að láta líta svo út að hann (textinn innsk. mitt) fjalli um
kynlíf þeirra. ... Orð þessi eru lágkúruleg, illkvittin, ófyrirleitin,
móðgandi og í alla staði hin grófasta árás á einkalíf fólks og virðast
aðeins sett fram í því skyni að svívirða hjónin á hinn grófasta hátt og
selja blaðið til hagsbóta fyrir útgefandann." "... og hefur ákærði unnið til
refsingar..."
Þarna er ekki skafið utan af því, lagsi. Og mér gerðar upp skoðanir og
meiningar og dæmdur út frá því. En ekki fyrir klám, eins og þú fórst fram á
- enda ekki um neitt klám að ræða - heldur fyrir meiðyrði. Og þú sem ekki
kærðir vegna meiðyrða. Þú hættir við það, manstu ekki, og fannst upp
guðlastið þess í stað.
Er þetta ekki dásamleg sönnun fyrir framhaldslífi?
Síðan þessi dómur var upp kveðinn, hefur mér oft verið hugsað til þessa
fullveldisdags, árið 1983. Og ýmislegt hefur komið í ljós síðan þá. Og
margar spurningar vaknað.
Var það tilviljun að þrír VL-ingar skipuðu dóm? Var það tilviljun að tveir
frímúrarar sátu í dómi? hvers vegna völdu dómarar 1sta desember til að kveða
upp dóm, sem hvorttveggja skerðir prentfrelsi í landinu og tjáningarfrelsi
almennings?
Þennan 1sta desember var stofnað nýtt fyrirtæki í landinu. Lög og reglur
þess voru staðfest þennan dag: Fjársterkustu aðilar landsins á sviði
kaupsýslu, stjórnsýslu, bókaútgáfu, blaðaútgáfu og kvikmyndagerðar
sameinuðust í fjölmiðlarisanum Ísfilm: SÍS, Mogginn, DV, AB, Indriði G. og
Reykjavíkurborg. Og þeir munu framleiða kvikmyndir, vídeóspólur, gefa út
bækur og blöð og aldrei skorta fé. Þar verður haldið að landslýð
lífsblekkingu stórkapítalsins, þaðan verður stýrt mótun á hugmyndum hinna
minni máttar, þar verða mótaðar hugmyndir Íslendings framtíðarinnar.
Og þetta gerðist sama dag og einn limur þessa fjölmiðlarisa, einokunaraðila
fjármagnsins, Morgunblaðið, birtir ritstjórnargrein um mikilvægi friðar,
frelsis og mannréttinda í íslensku samfélagi.
Allt þetta á einu degi:
Fullveldisdegi þjóðarinnar minnar. Og þinnar.
XV
Þú veist að guð er frekjuhundur og
eigingjarn fram úr hófi. Þess vegna hefur hann fyrirskipað mönnunum, sem á
hann trúa, að þeir megi ekki aðra guði hafa. Þessu hafa menn játað. Og að
sjálfsögðu allir prestarnir, sem eru hans einkaþjónar á launaskrá hjá
ríkinu:
En þeir svíkja guð um þetta lítilræði, margir hverjir. Amk. allir þeir sem
skipa sér í raðir frímúrara, því þar eru menn að grúska með alls kyns
afguði. Þetta er mikil guðlastsnáma fyrir þig, og ekki seinna vænna að
hefjast handa með að kæra þá, ætlirðu að hafa málareksturinn af áður en þú
lætur af störfum fyrir aldurssakir. Og þá er ég ekki að tala um
mammonsdýrkun blessaðra guðsþjónanna; þú veist að það þýðir ekki að vera
blankur og biðja um blessun drottins því þeir hreyfa ekki hönd til guðsverka
án þess að taka stórfé fyrir; skírnin kostar sitt, fermingin, giftingin og
jarðarförin. Þetta er að sjálfsögðu fullkomið guðlast og regin hneyksli að
viðbættri helvítis peningagræðginni sem þetta sýnir.
Ég held að ég hafi hlýtt á einar fjórar messur á aðfangadag í útvarpi og
sjónvarpi. Í einni messunni mátti ekki minna gagn gera en tróna upp með tvo
frímúrara; dómkirkjuprestinn í Reykjavík og biskupinn yfir Íslandi.
Annar guðsmaðurinn mælti þessi orð: Friður guðs, sem er æðri allri skynsemi
... sé með yður.
Og ég braut heilann langtímum saman um það hverslags friður þetta gæti
verið. Ég fékk engan botn í það. Næst fannst mér ég vera skilningi á þessum
yfirskilvitlega friði að ímynda mér hann sem eins konar stórstyrjöld þar sem
allir reyni að kála öllum og enginn viti hvers vegna.
Og það var fleira skrýtið sagt þetta kvöld. Dómkirkjupresturinn hélt því
fram í stólræðu að Kristur væri sá eini sem hefði grundvallað heimsveldi á
kærleika. Þetta er að sjálfsögðu algjör heilaspuni, því Kristur grundvallaði
ekkert heimsveldi. Áhangendur hans voru ekki nema örfáir utangarðsmenn um
það leyti sem valdsmennirnir negldu hann upp. Og megi lesa eitthvað út úr
atferli Krists og orðum er það, að hann hafi barist gegn lögverndun
helgisiða, og því fjarri honum að koma upp einhverju heimsveldi. En það voru
eftirkomendurnir sem bjuggu til heimsveldið kristna kirkju. Og það varsko
ekki grundvallað á kærleika; því ekki hálshjuggu forfeður vorir Jón Arason
af kærleik; spánski rannsóknarrétturinn hafði ekki mannkærleika að leiðar
ljósi í störfum sínum; Bartólómeusarvígin voru ekki heldur kærleiksverk. En
þau voru unnin af guðskristnum mönnum og kirkjunni.
Og maður undrast ósvífni dómkirkjuprestsins á aðfangadag að nefna
grundvöllun kirkjunnar kærleiksverk, því hverjum sæmilega upplýstum manni er
ljóst að kirkjan er ein elsta nústarfandi hryðjuverkastofnun veraldar. Nema
þarna sé að finna frið guðs, sem er æðri allri skynsemi, og ofbeldisverk
kirkjunnar unnin í anda þess sérkennilega friðar.
Ég held að ég hafi skrifað einar tíu tilvitnanir í ræður þeirra
frímúrarapresta þetta eina kvöld. Og fannst þær sniðugar margar. Velti því
fyrir mér hvort orðið brandajól hefði í rauninni ekki verið brandarajól í
upphafi, því sjálfsagt eru þetta ekki fyrstu jólin sem drottinssmurðir strá
um sig með bröndurum. Og þessi síðustu jól voru sannkölluð stórubrandarajól.
Þessu til áréttingar að lokum:
Trúarjátninguna lærði ég eins og hvert annað þægt guðsbarn á sínum tíma. É.g
kenndi hana meira að segja í ein sex ár. Þá kenndi maður hana eins og hún
hafði verið sjálfum manni kennd og þar í þessi orð:
"Upprisu holdsins og eilíft líf."
En á jólum 1983 hljómar í útvarpinu undir forsöng biskups og
dómkirkjuprests:
"Upprisu mannsins og eilíft líf.''
Og velti því fyrir mér hvort þetta sé hluti í endursiðvæðingu og afklæmni
alls texta að skipta á upprisu holdsins og mannsins.
Það er að minnsta kosti ekki hægt að leyfa sér neinn misskilning eftir að
holdið hefur risið upp og út úr trúarjátningunni.
XVI
Og nú er bara að bíða.
Á meðan heldur allt áfram og gengur sinn vanagang. Málin hlaðast upp hjá
þér, gleymast sum og týnast önnur rétt eins og ævinlega.
Menn munu halda áfram að klæmast sumir. Og stórkrimmar og framsóknarmenn
munu óáreittir halda áfram að flytja inn klámblöð, myndir og vídeó að selja
kynferðislega brengluðum samlöndum sínum í nafni frelsisins.
Þeir Eggert Haukdal og síra Páll Pálsson munu halda áfram að skemmta
skrattanum og ergja sinn guð og lasta með deilum sínum hvor við annan og
söfnuðinn síra Páls á Bergþórshvoli.
Og áfram verður lifað og dáið, elskað, drukkið og kysst, rifist og slegist,
stolið og skemmt. Á þessu verður víst ekkert lát.
Á meðan bíð ég. Eftir Hæstarétti.
Kannski fjallar hann ekki um kæruna þína fyrr en á næsta ári. Og er það vel
við hæfi. Þá verða 300 ár síðan þeir dæmdu Halldór heitinn Finnbogason og
brenndu á báli fyrir guðlast.
Og á meðan óska ég þess eindregið að sá guðsfriður, sem er æðri allri
skynsemi, megi fylgja þér og þínum.
Sæll að sinni,
Úlfar.
Ps.
Er fluttur á Óðinsgötuna ef þú þyrftir að
láta senda eftir mér einhverra hluta vegna.
Sami.